Koolhydraten

Koolhydraten (waarvan de voornaamste de suikers) komen in zuivere vorm voor in onze voeding en worden gebruikt als bindmiddel of als zoetstof. Ze kunnen ook aan industrieel of zelfbereide gerechten toegevoegd worden als bindmiddel, bewaarmiddel, zoetstof of bulkstof.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen toegevoegde suikers of suikers die van nature in voedingsmiddelen aanwezig zijn. Hun chemische structuur is echter nagenoeg dezelfde. Indien in de ingrediëntenlijst van een voedingsmiddel "suiker" vermeld wordt, dan wijst dit op toevoeging van suiker of sacharose.

Bij gezonde voeding wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen geraffineerde en ongeraffineerde koolhydraten. De ongeraffineerde koolhydraatbronnen bevatten meer voedingsvezels. Voorbeelden hiervan: zilvervliesrijst, noten, zaden, peulvruchten, ...

Functies van koolhydraten

Glucose is als koolhydraat de belangrijkste energiebron voor ons lichaam. Bij de verbranding levert 1 g koolhydraten 4 kcal of 17 kJ energie op.

Glycogeen doet dienst als energiereservebron voor mens en dier en wordt opgeslagen in de lever en de spieren.

Galactose is belangrijk voor de hersenontwikkeling en is een onderdeel van de galactolipiden in de hersenen.

Inuline en oligofructose doen dienst als als prebiotca.

Voedingsvezels spelen een belangrijke rol in het maagdarmstelsel. Hun functie is afhankelijk van de aard en de structuur van de voedingsvezel:

• In de mond stimuleren ze de kauwfunctie en verhogen ze de afscheiding van sappen.
• In de maag verhogen ze het verzadigingsgevoel. Niet-oplosbare voedingsvezels vergroten het volume door binding met water, oplosbare voedingsvezels vertragen de maaglediging.
• In de dunne darm vertragen oplosbare vezels de passagetijden en zorgen voor de geleidelijke opname van de eenvoudige koolhydraten.
• In de dikke darm vormen fermenteerbare vezels korteketenvetzuren, verbeteren ze de darmflora en verlagen ze de pH. Daarnaast verhogen ze de peristaltiek (bewegingen van de darm om de inhoud voort te stuwen) en verlagen ze de druk in de karteldarm.
• In het rectum zorgen ze ervoor dat de ontlasting sneller uit het lichaam uitgescheiden wordt.

Relatie tot de gezondheid

Indien te weinig koolhydraten worden opgenomen, gaat het lichaam aminozuren aanspreken met als gevolg dat de weefseleiwitten worden afgebroken. Bij langdurig vasten schakelt het lichaam over op de verbranding van ketonen.

Ketonen worden door onze lever op een natuurlijke wijze aangemaakt wanneer we door onze voorraad koolhydraten heen zijn en vetten beginnen te verbranden.

Wanneer te veel koolhydraten worden opgenomen, leidt dit tot obesitas en tandbederf.

Een overconsumptie van toegevoegde suikers kan het risico op diabetes type 2 beïnvloeden en de voorziening aan essentiële micronutriënten (vitaminen, mineralen en spoorelementen) in gevaar brengen.

Stofwisseling van koolhydraten

In de bloedbaan circuleert glucose en dit bepaalt het bloedsuikergehalte. Tijdens en vlak na de maaltijd stijgt de bloedsuikerspiegel. Daarna daalt deze terug naar zijn beginwaarden. Wanneer glucose onvoldoende wordt opgenomen door de cellen, ontstaat er hyperglykemie en wordt het teveel aan glucose via de nieren uitgescheiden.

Bij vasten ontstaat een toestand van hypoglykemie waarbij de waarden van de bloedsuikerspiegel lager zijn.

De pancreas (alvleesklier) scheidt insuline af. Deze stof zorgt ervoor dat glucose wordt opgenomen door de cellen. Hierdoor komt de bloedsuikerspiegel terug naar zijn beginwaarden.

Glucagon, de tegenhanger van insuline, heeft een verhogende werking op de bloedsuikerspiegel bij hypoglykemie.

Glycogeen wordt opgeslagen als reserve in de lever en in de spieren. Glycogeen uit de lever dient vooral om de bloedsuikerspiegel op peil te houden. Glycogeen uit de spieren levert voornamelijk energie.

Besluit

Koolhydraten vormen de belangrijkste brandstof voor ons lichaam. Bij een gezonde voeding blijft het natuurlijk belangrijk te letten op:

• De hoeveelheid koolhydraten die we innemen (in relatie tot de hoeveelheid calorieën die we verbranden)
• De verhouding van de verschillende soorten koolhydraten die we opnemen (enkelvoudig of meervoudig, natuurlijk of toegevoegd, ...)

Bij gezondheidsproblemen (bijv. diabetes) laat je je best begeleiden door een arts en/of een gediplomeerde voedingsdeskundige.